Một sách phong bằng bạc mạ vàng, trước đây thuộc sưu tập của ông Hồ Đình Xuân ở Pháp, được đưa ra bán đấu giá ở Paris vào năm 1996. Đây là sách phong do vua Thiệu Trị tấn phong cho vợ là bà Vũ Thị Viên, từ hạng Lương tần lên hạng Lương phi vào năm Thiệu Trị thứ 6 (1846). Sách gồm 5 tờ 10 trang, kích thước 23cm x 14cm. Theo sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ do Nội các triều Nguyễn biên soạn, thì sách phong cho các phi được làm bằng bạc mạ vàng, dài 5 tấc 4 phân (21,60 cm), rộng 3 tấc 2 phân 4 ly (12,96 cm), với hai tờ bìa khắc hình rồng mây, bên trong có 3 tờ sách khắc sách văn. Như thế, sách phong cho Lương phi Vũ Thị Viên có kích thước lớn hơn. Đây là một điều khá đặc biệt.
Nguyên văn sách văn như sau:
維 紹 治 陸 年 歲 次 丙 午 正 月 丁 巳 朔 越 貳 拾 日 丙 子
承 天 興 運
皇 帝 若 曰
朕 惟
王 化 所 先 正 始 係 儀 型 之 準
邦 家 有 慶 自 內 隆 恩 格 之 施
穀 旦 載 蠲 溫 綸 誕 播
睠 惟
良 嬪 武 氏
勳 賢 令 閥
淑 慎 貞 資
端 莊 懋 迪 芳 徽 內 治 贊 肅 雍 之 化
虔 恪 彌 敦 懿 行 上 事 嫻 婉 順 之 儀
怡 愉 上 慰 慈 顏
嘉 美 疊 承 榮 命
值 朕 初 登 壽 衮 施 恩 曾 普 施 寰 瀛
肆 今 仰 體 鴻 慈 序 德 宜 隆 于 章 衮
式 稽 彝 典
用 侈 殊 褒
茲 特 晉 封 爾 為 良 妃
妃 期
祇 奉 榮 光
凜 遵 成 訓
柔 儀 有 穆 恪 循 矩 範 以 無 違
福 祉 方 來 上 藉 廕 庥 于 弗 替
欽 哉
Phiên âm:
Duy Thiệu Trị lục niên tuế thứ Bính Ngọ, chính nguyệt, Đinh Tị sóc việt nhị thập nhật
Bính Tí
Thừa thiên hưng vận
Hoàng đế nhược viết
Trẫm duy
Vương hóa sở tiên, chính thủy hệ nghi hình chi chuẩn
Bang gia hữu khánh, tự nội long ân cách chi thi
Cốc đán tải quyên, ôn luân đản bá
Quyến duy
Lương tần Vũ thị
Huân hiển lệnh phiệt
Thục thận trinh tư
Đoan trang mậu địch phương huy, nội trị tán túc ung chi hóa
Kiền khác di đôn ý hạnh, thượng sự nhàn uyển thuận chi nghi
Di du thượng úy Từ nhan
Gia mỹ điệp thừa vinh mệnh
Trị Trẫm sơ đăng thọ cổn, thi ân tằng phổ thí hoàn doanh
Tư kim ngưỡng thể hồng từ, tự đức nghi long vu chương cổn
Thức kê di điển
Dụng xỉ thù bao
Tư đặc tấn phong nhĩ vi Lương phi
Phi kỳ:
Chỉ phụng vinh quang
Lẫm tuân thành huấn
Nhu nghi hữu mục khác tuần củ phạm dĩ vô vi
Phúc chỉ phương lai thượng tịch ấm hưu vu phất thế
Dịch nghĩa:
Vào niên hiệu Thiệu Trị thứ 6, năm Bính Ngọ, tháng Giêng, đã vượt ngày Sóc (mồng 1)
Đinh Tị được 20 ngày, là ngày Bính Tí
Thừa thiên hưng vận
Hoàng đế ban rằng:
Trẫm nghĩ:
Vương gia giáo hóa ưu tiên lấy biểu nghi làm chuẩn mực
Khánh lễ quốc gia, theo phép ra ân lớn tự bên trong.
Chọn được ngày lành
Ban ra Ân chiếu
Đoái nghĩ Lương Tần họ Vũ:
Con nhà danh giá công lao
Tư cách đằm thắm thận trọng
Đoan trang tốt đẹp hết sức trợ giúp cung cấm, dạy bảo thuận hòa
Cung kính nết hạnh, dốc lòng phụng thờ bề trên, dịu dàng khuôn phép
Vui vẻ chiều ý đức Từ1
Khéo khôn nhận đầy sủng mệnh.
Đúng dịp Trẫm mới lên tuổi thọ2, nên ân ban khắp chốn đất trời
Nay đang cậy đức lớn đức Từ, cần lớn lao để thêm long trọng
Dựa theo phép tắc
Để ngợi khen riêng
Nay đặc biệt tấn phong ngươi là Lương phi
Phi hãy:
Cung nhận tiếng khen
Kính tuân giáo huấn
Thuận kính đúng theo khuôn mẫu, không có điều lầm lẫn
Phúc lành mới được nương nhờ, còn mãi chở che
Kính thay!3
Theo sách Nguyễn Phúc tộc thế phả, Lương phi Vũ Thị Viên là vợ thứ của vua Thiệu Trị và con gái của Phó vệ úy Vũ Hữu Lĩnh, người huyện Hương Trà (tỉnh Thừa Thiên). Bà sinh ra 4 hoàng tử: Nguyễn Phúc Hồng Hưu (Gia Hưng vương), Nguyễn Phúc Hồng Kiện (An Phúc quận vương), Nguyễn Phúc Hồng Bàng, Nguyễn Phúc Hồng Thụ, và 2 hoàng nữ: Nguyễn Phúc Ý Phương (Đồng Phú công chúa), Nguyễn Phúc Minh Tư. Cho đến nay, sách phong Lương phi Vũ Thị Viên là sách phong duy nhất bằng bạc mạ vàng vẫn còn tồn tại, vì ở Việt Nam và hải ngoại, người ta chỉ còn trông thấy một số đồng sách và thể sách (sách lụa) mà thôi, chủ yếu mang niên hiệu từ đời Tự Đức trở về sau.
Tác giả : Philippe Truong
1. Chỉ Thuận Thiên Cao hoàng hậu
2. Lúc này vua Thiệu Trị đúng 40 tuổi, nên mới dùng sơ thọ
3. Tác giả bài viết chân thành cám ơn nhà nghiên cứu Vĩnh Cao đã phiên âm và dịch nghĩa sách văn này.
