Khi nhắc đến tên những họa sỹ nổi tiếng Pháp từng đóng góp công sức cho nên hội họa Việt Nam nói riêng hay hội họa toàn vùng Đông Dương nói chung, chúng ta không thế không nhắc đến Louis Rollet, với những đóng góp to lớn của ông.
Louis Rollet (1895-1988), tên đầy đủ Rollet Marcel Edouard Louis, là một họa sỹ tài năng mà hơn cả thế ông là một trong những họa sỹ Pháp đóng góp công lớn trong việc xây dựng nền hội họa Việt Nam và Campuchia thời kỳ Đông Dương. Ông sinh ra và lớn lên tại Paris, theo học vẽ với những bậc thầy của nền hôi họa Pháp đâu thế kỷ XX như Fernand Cormon, Adler, Bertillon, Laurens và Bergès [1].
Atala và Chartras, Louis Rollet, bảo tàng franco-américain du château de Bléranco. Photo (C) RMN-Grand Palais (Château de Blérancourt) / Gérard Blot
Rollet bắt đầu triển lãm tranh của mình tại triển lãm các nghệ sĩ Pháp từ năm 1921 (Salon des Artistes Français). Đây là triển lãm được thành lập năm 1663 bởi “ông vua mặt trời Pháp” Louis XIV (Loui Dieudonné, 1638 -1715), được tổ chức vào tháng 4 hàng năm và chỉ dành cho các họa sĩ và điêu khắc gia thuộc Hàn lâm viện Hoàng Gia (L’Académie Royale) [2]. Tuy nhiên, là một người ưa thích tự do và không muốn gò bó theo tính cách nghiêm khắc hàn lâm cổ điển, từ năm 1926 ông chỉ tham gia trưng bày tại triển lãm của hội nghệ sĩ độc lâp và triển lãm quốc tế (Exposition internationale) và cũng tại đây tranh của ông vẽ đã đoạt huy chương bạc vào các năm 1929 và 1937. Các tranh của ông cũng được nhà văn Maurice Allain đăng tải trong các cuốn sách viết về lich sử của mình.
Triển lãm của hội nghệ sĩ độc lập (Société des Artistes Indépendants): được thành lập bới các họa sĩ tên tuổi như Albert Dubois Pillet, Odilon Redon, Georges Seurat, Paul Signac, Guimard và một số bạn hữu Paul Cézanne, Paul Gauguin, Henri de Toulouse Lautrec, Camille Pissarro, Henri Matisse, Vincent van Gogh… Triển lãm đươc thành lập vì không muốn gò bó theo tính cách nghiêm khắc hàn lâm cổ điển, với chủ trương không cần giám khảo và không trao giải thương [3].
Năm 1929, ông đoạt giải thưởng Madagascar (Prix de Madagascar), giải thưởng đã mang đến cơ hội cho ông du lich tại Châu Phi với toàn bộ chi phí được chi trả bởi chính phủ Phap, ông đã tham gia giảng dạy tại Trường Mỹ thuật ở Tananarive, thành lập bởi Louis Dumoulin, phong cách vẽ của ông ảnh hưởng rất lớn đến các họa sĩ Madagascar.
Duyên phận với Việt Nam đến với ông vào năm 1930, khi ông tham gia tranh giải Đông Dương vào năm 1926, đây là giải thường do toàn quyền Đông Dương trao, người đoạt giải được trao tặng một năm du lịch nghiên cứu, cộng thêm vé hạng nhất khứ hồi, một tài trợ là 1.200 đồng Đông Dương và đi lại miễn phí trên toàn Đông Dương.
Chợ ở Marmot, Louis Rollet (Marmot là một làng nhỏ của campuchia nằm gần biên giới Việt Nam). Tranh thuộc sở hữu của National Gallery Singapore (NGS). Đây là một trong 30 bức tranh được NGS khuyến cáo nên xem tới khách tham quan.
Sau giải thưởng này, ông trở về Pháp và tham gia vào các triểm lãm thuộc địa tại Paris (l’Exposition Coloniale de Paris), triểm lãm Hoàn Cầu tại Bruxelles (l’Exposition universelle de Bruxelles), nhằm giới thiệu hình ảnh và văn hóa Việt Nam tới người dân Châu Âu, thông qua những bức tranh ông thực hiện tại nước thuộc địa trong chuyến du ngoạn của mình. Nhiều tranh của ông trong các cuộc triển lãm này đã được các bảo tàng Pháp mua lại, một số lọt vào tay những nhà sưu tầm tư nhân người Pháp.
Quang cảnh chợ Đông Dương, Rollet Louis (1895-1988), tranh thuộc bộ sưu tập của bảo tàng Quai Branly, Paris. Ảnh Photo (C) RMN-Grand Palais (musée du quai Branly – Jacques Chirac) / Daniel Arnaudet.
Cầu Nguyện, Louis Rollet. Musée du quai Branly. Photo (C) RMN-Grand Palais (musée du quai Branly – Jacques Chirac) / Droits réservés.
Ông nhận huân chương cao quý Bắc Đẩu Bội Tinh do chính phủ Pháp trao tặng vào năm 1938 ghi nhận những đóng góp của ông cho nên hội họa Pháp. Sau đó ông quay lại Việt Nam tới tư cách là giáo su hội họa tại trường Mỹ Thuật Đông Dương do Victor Tardieu làm giám đốc. Ông sau đó được ngài hiệu trưởng MTDD Tardieu bổ nhiệm làm giám đốc MTDD chi nhánh Campuchia tại Phnom Penh (l’école des Beaux-Arts Cambodgiens à Phnom Penh), ông trực tiếp tham gia vào giang dạy và tổ chức các khóa học cho sinh viên Campuchia cho tới tân năm 1945. Trong thời gian này, một số không ít sinh viên tốt nghiệp trường Mỹ Thuật Đông Dương đã được ông mời sang giang dạy tại Campuchia trong đó có họa sĩ Tô Ngọc Vân.
Những con thuyền ở Huế, Louis Rollet, 1932, đấu giá tại Sotheby’s HongKong năm 2009, size 65 by 81cm, estimate : 80 000 HKD – 90 000 HKD, sold 93 500 HKD (12.500 $).
Rặng cau, Louis Rollet, thuộc sưu tập tư nhân tại Hà Nội
Đền Angkor, Louis Rollet, tranh đấu giá tại Paris.
Quang cảnh gần cửa chiến thắng, đền Angkor, Louis Rollet, tranh thuộc bộ sưu tập tư nhân tại Hà Nội.
Rước voi qua đền, Louis Rollet, tranh thuộc bộ sưu tập tư nhân tại Hà Nội.
Anthony NGUYEN
Tài liệu tham khảo :
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Fernand_Cormon
[2] http://www.artistes-francais.com/
[3] http://www.artistes-independants.fr/
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Prix_de_l%27Indochine