Sưu tập cổ phiếu cổ là một thú vui của đa số những nhà sưu tập phương Tây nhưng lại ít được quan tâm bởi những nhà sưu tập trong nước. Phần vì mô hình công ty và tập đoàn vẫn còn là mới với người Việt nên văn hóa chơi cổ phiếu cổ chưa được biết tới, phần là vì các công ty thời trước đều được thành lập bởi thực dân và cổ phần được nắm giữ trong tay họ, vậy nên cổ phiếu của các công ty này đều được lưu giữ ở nước ngoài và nhà sưu tầm trong nước rất khó có thể có được. Tuy nhiên việc sưu tập cổ phiếu cổ, ví dụ cổ phiếu thời kỳ Đông Dương Pháp thuộc, cho ta một cái nhìn sâu sắc về nên kinh tế Việt Nam thời bấy giờ. Trong bài này, Nghệ Thuật Xưa xin được giới thiệu tới bạn đọc cổ phiếu của một số công ty điển hình trong thời kỳ Dong Duong (Indochine), Bac ky (Tonkin), Annam, Nam ky (Cochinchine).

Cổ phiếu nghan hàng Nam Kỳ (banque de cochinchine)

Ngân hàng thành lập vào ngày 17 tháng 12 năm 1907 với mục đích chuyên cung cấp dịch vụ tài chính (nhu cho vay, thế chấp, dau tu  chứng khoán, nhận tiền gửi lãi, etc) qua đó tăng cường phát triển nông nghiệp , công nghiệp và thương mại chung giữa Phap, Annam, Ấn Độ và Trung Quốc. Tuy nhiên hoạt động của ngân hàng này không chỉ trong phạm vi các nước Đông Dương mà còn ở các nước thuộc địa khác của Phap, nơi mà có các hoạt động của các công ty Pháp.

Ngân hàng có trụ sở chính tại số 28 rue Saint-Georges ở Paris. Thời gian hoạt động của ngân hàng là 75 năm kể từ ngày thành lập: 17 tháng 12 năm 1907.

Vốn của ngân hàng là : 5 triệu franc, được chia thành 20.000 cổ phiếu 250 franc.

Theo tài liệu của tổ chức các doanh nghiệp thuộc địa Pháp [1] thì hội đồng quản trị của ngân hàng là từ 5 đến 12 thành viên được bổ nhiệm 6 năm một lần và mỗi thành viên được sở hữu 50 cổ phiếu. Số lượng các giám đốc có thể tăng lên đến 15 và có ít nhất ba thành viên thường trú tại Đông Dương.

Cổ phiếu Công ty xe điện Bắc kì (La Société des Tramways du Tonkin) [2]

Công ty khuyết danh có số vốn năm triệu francs. Số tiền này được chia thành 50.000 cổ phần, mỗi cổ phần trị giá 100 francs. Trụ sở công ty tại Paris, người giữ cổ phiếu này sở hữu một cổ phần trị giá 100 francs.

Lược sử Công ty xe điện Bắc kì:

Hội điền địa Đông dương được thành lập năm 1901 nhằm phát triển các khu đất đã bị giáng loại trong khu vực thành Hà nội. Năm 1929, hội này trở thành Công ty xe điện Bắc kì, sau đó mang tên Công ty vận chuyển công cộng thuộc vùng Hà nội vào năm 1952. Trước đó, vào năm 1904, Hội điền địa được sáp nhập với Công ty tàu điện Hà nội, thành lập năm 1899, nhà máy điện cùng hệ thống đường ray của công ty này tập trung quanh các khu đất của Hội điền địa. Số vốn ban đầu của hội này là 1,1 triệu francs, đến năm 1903 lên thành 1,5 triệu, rồi đạt 2,5 triệu sau khi Công ty xe điện Bắc kì góp vốn. Công ty xe điện Bắc kì có những bước khởi đầu khó khăn, tài khoản của doanh nghiệp này gần như liên tục ở mức thâm hụt đến tận năm 1913. Việc khai thác các tuyến tàu điện, cho thuê nhà cửa và chiếu sáng dinh toàn quyền thời gian đó chỉ đóng góp được phân nửa vào lợi nhuận gộp của doanh nghiệp. Doanh thu từ các tuyến tàu điện có tăng nhưng rất chậm trong thời gian giữa hai cuộc chiến tranh mặc dù hệ thống tàu điện trở nên sinh lợi ở mức cao và ổn định (năm 1938, doanh thu đạt 1,8 triệu francs so với 1,1 triệu francs dành cho các khoản chi phí). Tình trạng xuống cấp trầm trọng của nhà máy điện khiến nó phải đóng cửa vào năm 1928, tuy nhiên nguồn điện để hệ thống tàu điện hoạt động lúc này do Công ty điện lực Đông dương cung cấp. Công ty xe điện Bắc kì chưa bao giờ muốn mở rộng hoạt động của mình sang các lĩnh vực có liên quan như sản xuất và cung cấp điện năng hay kinh doanh tại các thành phố khác trong xứ Đông dương. Ngoài ra, doanh thu của công ty này cũng luôn bấp bênh theo những diễn biến bất thường của thời tiết, một vụ thu hoạch lúa thất bát có thể khiến đông đảo người dân thành thị di cư về các miền quê và những trận lụt ở vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng có thể làm cho giao thông bị ngưng trệ kéo dài. Năm 1951, số vốn của Công ty xe điện Bắc kì là 45,9 triệu francs và lên đến 114,7 triệu francs vào năm 1953. Công ty xe điện Bắc kì chấm dứt mọi hoạt động vào ngày mồng 1 tháng sáu năm 1955, nước Việt nam Dân chủ Cộng hoà cam kết trả cho hãng khoản tiền bồi thường trị giá 300 triệu francs. Số tiền này được thanh toán trong vòng 25 năm và theo định kì sáu tháng một lần, mỗi lần 6 triệu francs. Bắc Việt nam thực hiện nghĩa vụ thanh toán của họ đến giữa năm 1953 ; Công ty xe điện Bắc kì được giải thể vào năm 1962.

 

(con tiep)

Nguon:

[1] http://entreprises-coloniales.fr/inde-indochine/Banque%20de%20Cochinchine.pdf

[2] http://numismatique-hanoi.blogspot.fr

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.