Trong số hàng nghìn tác phẩm được vẽ bởi hoạ sĩ Paul Cézanne (1839-1906), có khoảng hai trăm bức chân dung, trong đó có hai mươi bức chân dung tự hoạ và hai mươi chín bức được ông vẽ chân dung bà Hortense Fiquet, người tình và sau này trở thành vợ ông.
Triển lãm tranh chân dung của Cézane được bảo tàng Orsay tổ chức giới thiệu hơn sáu mươi bức tranh chân dung của hoạ sĩ này. Triển lãm cho phép chúng ta hiểu đầy đủ cách tiếp cận của Cézanne đối với thể loại tranh chân dung, một thể loại mà ông đã thực hành trong suốt cuộc đời của mình, ngay cả khi nó không phải là thể loại lôi kéo nhất sự chú ý của các sử gia nghệ thuật và công chúng.
Những bức tranh đầu tiên của Cézane là những bức chân dung, chúng rất dễ được nhận ra với những nét vẽ sơn dày và sự tối giản trên khuôn mặt. Không có gì ngạc nhiên khi bức chân dung Achilles Emperaire (1867-1868) của ông bị từ chối tại triển lãm năm 1870 với lí do rất đơn giản là nó không theo những quy tắc vẽ chân dung.
Trong phòng đầu tiên, “Tác phẩm đầu tiên, chân dung đầu tiên”, chúng ta sẽ thấy bức chân dung đầu tiên của ông, bức chân dung tự họa (1862-1864) hấp dẫn bởi sự biểu hiện của khuôn mặt, trông rất gian ác :). May mắn thay, bức chân dung của bố, mẹ và em gái của ông được vẽ hiền lành hơn.
Trong phòng tiếp theo, những khuôn mặt giân dữ, chúng ta thấy cách Cezanne sử dụng những con dao với các nét vẽ rất to. Qua phòng “Ấn tượng và xa hơn nữa” để xem cách Cézanne ảnh hưởng từ mấy ông bạn bè của mình như Pissarro, với màu sắc tươi sáng của Chủ nghĩa ấn tượng, nhưng có vẻ như cụ dùng nhiều màu đen nên trong vẫn không tươi bằng Monet. Tiếp đến là chủ đề “Sự hài hòa song song với thiên nhiên” tập hợp nhiều bức chân dung bao gồm tự hoạ, chân dung người nông dân và đặc biệt là bốn phiên bản của bà Cezanne trong chiếc váy đỏ. Phần cuối cùng có tựa đề rất nghịch lý “Một sự biến mất của chân dung ?” cho thấy rằng đối với Cézanne chân dung không có cùng một ý nghĩa như nó đã có từ đầu. Nói chung là xem hơi khó hiểu nhưng ông cũng thật xứng đáng khi được coi là cha đẻ của tính hiện đại trong chân dung và được Picasso chỉ định như “cha của tất cả mọi người”.
Những tác phẩm đầu tiên, chân dung đầu tiên
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Louis-Auguste Cézanne, cha của hoạ sĩ, đang đọc tin tức, 1866. Sơn dầu, 198,5 x 119,3 cm. Washington, D.C., National Gallery of Art, collection de Mr. et Mrs. Paul Mellon, 1970.5.1. © Courtesy National Gallery of Art, Washington, NGA Images.
Paul Cézanne (1839-1906). Achille Emperaire, 1867-1868. Sơn dầu, 201 × 121 cm. Paris, Musée d’Orsay, RF 1964 38. © RMN-Grand Palais (musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Paul Cézanne, 1862-1864. Sơn dầu, 46,4 × 38,3 cm. Sưu tập tư nhân New York, FWM 390. © Collection particulière. Droits réservés.
Paul Cézanne (1839-1906). Paul Alexis đọc sách cho Émile Zola, 1869-1870. Sơn dầu, 133,5 × 163 cm. São Paulo, Museu de Arte de São Paulo Assis Chateaubriand, don du Congresso Nacional, 1952 86P. © São Paulo Museum of Art Photo by: João Musa.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Marie Cézanne, chị gái hoạ sĩ, 1866. Sơn dầu, 53,5 x 37 cm. Bộ sưu tập Saint Louis, Art Museum.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung mẹ hoạ sĩ, 1870. Sơn dầu, 53,5 x 37 cm. Bộ sưu tập Saint Louis, Art Museum.
Những khuôn mặt giân dữ
Paul Cézanne (1839-1906). Người đàn ông đội mũ vải, 1866. Sơn dầu, 79,7 × 64,1 cm. New York, The Metropolitan Museum of Art, Wolfe Fund, 1951, acquis auprès du Museum of Modern Art, Lillie P. Bliss Collection. © Image courtesy of The Metropolitan Museum of Art, New York.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung nhìn nghiêng, vers 1866. sơn dầu, 39,5 × 30,5 cm. Cambridge, The Provost and Fellows of King’s College, en prêt au Fitzwilliam Museum, université de Cambridge.
Paul Cézanne (1839-1906). Luật sư, 1866. Huile sur toile, 65 × 54,5 cm. Paris, musée d’Orsay, accepté par l’État à titre de dation en paiement de droits de mutation, 1991, RF 1991-21. © RMN-Grand Palais (musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Antony Valabrègue, 1866. Sơn dầu, 116,3 × 98,4 cm. Washington, D.C., National Gallery of Art, collection de Mr. et Mrs. Paul Mellon, 1970.
Ấn tượng và hơn thế nữa
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung hoạ sĩ trên nền hồng, 1875. Sơn dầu, 66 × 55,2 cm. Paris, musée d’Orsay, don de M. Philippe Meyer, 2000. © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung bà Cézane 1877. Sơn dầu, 59,5 × 49,5 cm. Stockholm, Nationalmuseum. © Erik Cornelius / Nationalmuseum Stockholm 1992.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung bà Cézanne, 1877. Sơn dầu, 72,4 × 55,9 cm. Boston, Museum of Fine Arts, legs de Robert Treat Paine.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Victor Chocquet, 1877. Sơn dầu, 45,7 × 38,1 cm. Columbus, Museum of Art, achat, Howald Fund, 1950.
Sự hài hòa song song với thiên nhiên
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung hoạ sĩ đội mũ trắng, 1881-1882. Sơn dầu, 55,5 × 46 cm. Munich, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Neue Pinakothek. © BPK / Bayerische Staatsgemäldesammlungen.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung con trai hoạ sĩ, 1881-1882. Sơn dầu, 38 × 38 cm. Paris, musée de l’Orangerie. © RMN-Grand Palais (musée de l’Orangerie) / Franck Raux.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung hoạ sĩ, 1882. Sơn dầu, 46 × 37 cm. Moscou, musée d’État des Beaux-Arts Pouchkine. ©The State Pushkin Museum of Fine Arts.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung hoạ sĩ đội mũ phớt, 1885-1886. Sơn dầu, 44,5 × 35,5 cm. Copenhague, Ny Carlsberg Glyptotek. © Ny Carlsberg Glyptoteket / photographe Ole Haupt.
Paul Cézanne (1839-1906). Tự hoạ bên giá vẽ, 1890. Huile sur toile, 92 × 73 cm . Zurich, collection de la Fondation E. G. Bührle. © ISEA, Zurich (J.-P. Kuhn).
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung bà Cézanne, 1890-1892. Sơn dầu, 61,9 × 51,1 cm. Philadelphie, Philadelphia Museum of Art, The Henry P. McIlhenny Collection, en mémoire de Frances P. McIlhenny, 1986. © Photo courtesy of the Philadelphia Museum of Art.
Paul Cézanne (French, 1839 – 1906 ), Cậu bé trong áo gile đỏ, 1888-1890, oil on canvas, Collection of Mr. and Mrs. Paul Mellon, in Honor of the 50th Anniversary of the National Gallery of Art
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung người đàn bà, 1895-1896. Sơn dầu, 80,6 × 65,5 cm. Londres, The National Gallery, achat, 1953. © The National Gallery, London.
Paul Cézanne (1839-1906). Bà Cézanne trong áo xanh, 1888-1890. Sơn dầu, 74 × 61 cm. Houston, The Museum of Fine Arts, The Robert Lee Blaffer Memorial Collection, don de Sarah Campbell Blaffer. Photograph. © The Museum of Fine Arts, Houston, Thomas R. DuBrock, Photographer.
Paul Cézanne (1839-1906). Bà Cézanne, 1890. Sơn dầu, 81 × 61 cm. Paris, musée de l’Orangerie.
Paul Cézanne (1839-1906). Bà Cézanne ngồi trên ghế, 1888-1890. Sơn dầu 80,3 × 64,3 cm. Riehen/Bâle, Fondation Beyeler. © Fondation Beyeler, Riehen/Basel, Beyeler Collection, photo Peter Schibli.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung bà Cézanne ngồi trên ghế, 1888-1890. Sơn dầu, 116,5 × 89,5 cm. New York, The Metropolitan Museum of Art, The Mr. and Mrs. Henry Ittleson Jr. Purchase Fund, 1962. © Image courtesy of The Metropolitan Museum of Art, New York.
Paul Cézanne (1839-1906). Ngừoi đàn bà áo xanh, 1904. Sơn dầu, 88,5 × 72 cm. Saint-Pétersbourg, musée de l’Ermitage. Photo © The State Hermitage Museum / Vladimir Terebenin.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Ambroise Vollard, 1899. Sơn dầu, 101 × 81 cm. Paris, Petit Palais musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris. Photo © RMN-Grand Palais / Agence Bulloz.
Paul Cézanne (1839-1906). Người đàn ông khoanh tay, 1899. Sơn dầu, 92 × 72,7 cm. New York, Solomon R. Guggenheim Museum. © Solomon R. Guggenheim Foundation, New York. All Rights Reserved.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung Gustave Geffroy, 1895-1896. Sơn dầu, 117 × 89,5 cm. Paris, musée d’Orsay, don de la petite-fille d’Auguste Pellerin, 1969. © RMN-Grand Palais (musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski.
Paul Cézanne (1839-1906). Người đàn bà bên bàn cà phê, 1895. Sơn dầu, 130 × 97 cm. Paris, musée d’Orsay, don de M. et Mme Jean-Victor Pellerin, 1956. © RMN-Grand Palais (musée d’Orsay) / Hervé Lewandowski.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung người nông dân, 1904-1906. Sơn dầu, 92,7 × 73,7 cm. Ottawa, musée des Beaux-Arts du Canada, achat, 1950. © Photo MBAC.
Paul Cézanne (1839-1906). Người nông dân trong áo xanh, vẽ khoảng 1897 tới 1900 ? sơn dầu, 80 × 63,5 cm. Fort Worth, Kimbell Art Museum, acquis en 1980 en mémoire de Richard F. Brown. © Photo courtesy of the Kimbell Art Museum.
Paul Cézanne (1839-1906). Người nông dân ngồi, 1900-1904. Sơn dầu, 73,3 × 60,3 cm. Paris, musée d’Orsay, accepté par l’État à titre de dation en paiement de droits de mutation, 2009. © Musée d’Orsay, Dist. RMN-Grand Palais / Patrice Schmidt.
Paul Cézanne (1839-1906). người đàn bà bên cuốn sách, 1902-1904. Sơn dầu, 66 × 50 cm. Washington, D.C., The Phillips Collection.
Paul Cézanne (1839-1906). Chân dung hoạ sĩ, 1898-1900. Sơn dầu, 64,1 x 53,3 cm. Boston, Museum of Fine Arts, Charles H. Bayley Picture and Painting Fund and Partial Gift of Elizabeth Paine Metcalf, 1972. Photography. © Museum of Fine Arts, Boston. All Rights Reserved.
Một sự biến mất của chân dung ?
Paul Cézanne (1839-1906). Người gác vườn, 1902-1906. Sơn dầu, 107,4 × 74,5 cm. Washington, National Gallery of Art, don d’Eugene et Agnes E. Meyer, 1959. © Courtesy National Gallery of Art, Washington, NGA Images.
Paul Cézanne (1839-1906). Người gác vườn, vers 1906. Sơn dầu, 65,4 × 54,9 cm. Londres, Tate, legs de C. Frank Stoop, 1933. © Tate, London 2017